Vaak krijg ik de vraag van mensen die ik coach waarom ze sommige dingen in hun werk heel eenvoudig en andere dingen moeilijk vinden. Ik hoor dan voorbeelden uit hun dagelijkse leven: terwijl ze druk bezig zijn de werkzaamheden van hun team onder controle te krijgen, verwacht het hogere management dat ze nieuwe plannen maken die de organisatie een boost geven voor de komende jaren. Maar door de hoeveelheid werk en de collega’s die steeds aan het bureau staan voor het vragen om hulp en goedkeuring, blijf de focus op operationele zaken. Er lijkt nooit tijd te zijn om het hoofd leeg te maken en tijd te creëren voor het creatieve proces.

Een ander voorbeeld dat ik vaak te horen krijg is dat er veel tijd gaat zitten in het motiveren van het team, zeker als je geen hiërarchische verhouding tot de teamleden hebt omdat je niet hun leidinggevende bent, maar bijvoorbeeld projectleider. Door de aandacht die er gestoken moet worden in het proces, de teamspirit, de samenwerking en de motivatie van de individuele medewerker is er (ook naar je eigen mening) te weinig aandacht voor de actielijsten, de deadlines en het behalen van de broodnodige resultaten.

Hoe voorkom je dat je vastloopt en de verschillende zaken niet goed kunt doen? Het antwoord is eigenlijk heel simpel: zolang je je niet bewust bent van de rollen die je speelt en moet spelen, blijft het je overkomen dat jij in een andere rol zit dan op dat moment gevraagd wordt. De Rollen van Leiderschap zoals we binnen DNHS hanteren geven inzicht in welke onderliggende rollen er zijn en helpen je sneller te schakelen en te excelleren.

De Rollen
 van Leiderschap

Voor alle thema’s en onderwerpen die er in een organisatie spelen zijn, zijn drie rollen die elkaar opvolgen en aanvullen. Alleen het samenspel van deze drie rollen zorgt er voor dat projecten en werkzaamheden goed en tijdig gebeuren. We lopen deze drie Rollen van Leiderschap hieronder door in de volgorde waarin ze over het algemeen zichtbaar zijn in organisaties.

De Ondernemersrol van Leiderschap

Als eerste komt de Ondernemersrol. Dit is de creatieve rol die ingevingen heeft over wat de organisatie zou kunnen doen of hoe een bepaalde ontwikkeling ingevuld zou kunnen worden. Het is de rol die de spreekwoordelijke stip op de horizon zet en een mogelijke toekomst in beelden kan verwoorden zodat anderen het voor zich kunnen zien. Dit is de rol die altijd uitgaat van kansen, er is in deze rol geen optie dat er niets te bedenken is als oplossing op een vraagstuk.

Als er problemen ontstaan in de organisatie wordt deze rol aangesproken om een mogelijke oplossing te vinden. Omdat deze rol uitgaat van onbegrensde mogelijkheden, zijn niet alle mogelijke oplossingen in de praktijk even haalbaar. Maar vanuit deze rol is dat niet belangrijk.

In het dagelijkse leven is dit de rol die de ideeën heeft voor feestjes, een diner, vakanties en uitjes. Maar ook voor het eten van vanavond.

De Verbindersrol van Leiderschap

Als het idee bekend is, is het tijd voor de tweede rol: de Verbindersrol. Deze rol heeft als kerntaak, het laat zich raden: verbinden. Zowel om het verbinden van het idee met de organisatie die het waar moet gaan maken, als om het verbinden van mensen in de organisatie om het idee te realiseren. De Verbindersrol vertaalt het veraf gelegen doel in haalbare stappen en helpt mensen hun eigen verbinding met dat doel te maken. Hieruit ontstaat de motivatie om inspanning te gaan leveren, ook al is nog niet helemaal duidelijk hoe het moet gaan worden. De Verbindersrol zorgt daarmee dat er beweging komt, beweging op weg om het doel te bereiken.

Het is daarmee ook de Verbindersrol die de verschillende mogelijkheden op haalbaarheid en wenselijkheid toetst.

De Managersrol van Leiderschap

Zodra de organisatie (of het team) in beweging is gekomen komt de derde rol om de hoek kijken: de Managersrol. Deze derde rol volgt en controleert de beweging en zorgt dat de activiteiten van de verschillende mensen ook echt bijdragen aan het bereiken van het doel. De ultieme opgave van de Managersrol is er voor zorgen dat het doel bereikt wordt, volgens het pad dat daarvoor is aangegeven, binnen de tijd en kosten die ervoor beschikbaar zijn.

De ene rol is niet beter dan de andere


Het mag uit de beschrijving van de Rollen van Leiderschap duidelijk zijn dat als een van de rollen ontbreekt, het totaal in gevaar komt. Of minder optimaal tot stand komt in termen van:

• het vinden van een oplossing die de organisatie ook (strategisch) verder helpt,
met andere woorden: er is waarschijnlijk wel naar de oplossing voor het vraagstuk nu gekeken, maar niet naar de mogelijke oplossingen voor de toekomst;
• de mensen in de organisatie optimaal betrekken bij de ontwikkeling en hebben daardoor niet alles geven wat beschikbaar zou kunnen zijn (in termen van talenten en Sterke Punten die ingebracht kunnen worden), met andere woorden: de verbinding van doel met organisatie en de medewerkers met het doel zijn niet optimaal geweest;
• het doen van de verschillende activiteiten die de organisatie verder moeten brengen. met andere woorden: het proces loopt niet op de meest efficiënte manier en daarmee wordt capaciteit, managementaandacht en budget gebruikt dat voor andere zaken beschikbaar had kunnen zijn. De executie van de activiteiten wordt niet goed bewaakt zodat van tijdig ingrijpen en bijsturen geen sprake kan zijn.

Laat duidelijk zijn: de ene rol is niet beter dan de andere, wel anders. Juist in dit anders zijn van de rollen zit het essentie, alle drie de rollen zijn noodzakelijk om tot een goed resultaat te komen.

Kijken naar de Rollen
van Leiderschap

Omdat de drie Rollen van Leiderschap belangrijk zijn voor het goed functioneren van de organisatie zal ik een korte beschrijving geven van de drie rollen afzonderlijk. Waarbij het duidelijk moet zijn dat het in een organisatie gaat om het samenspel van de drie rollen, niet om de rollen op zich.

De Ondernemersrol


De Ondernemersrol laat zich beschrijven door de volgende kenmerken:

• Creatief, innovatief, out of the box;
• Voor elke situatie of vraag is een antwoord of oplossing
(er zijn geen onoplosbare vraagstukken, vanuit het besef dat er meerdere wegen naar Rome leiden);
• Alles is mogelijk (er zijn geen beperkingen in het vinden van een oplossing) en alles is te ontwikkelen;
• Elke verandering is een startpunt voor nieuwe kansen en mogelijkheden.

De Verbindersrol


De Verbindersrol laat zich beschrijven door de volgende kenmerken:

• Een doel is pas echt als het past bij de organisatie en mensen er in gaan geloven, tot dat moment is het een droom;
• Mensen kunnen geënthousiasmeerd en geïnspireerd worden 
als ze een goed toekomstperspectief geschertst krijgen;
• De weg naar het doel wordt vormgegeven op basis van wat de organisatie kan, diezelfde weg is op te delen in overzichtelijke en haalbare delen;
• Verandering ontstaat omdat mensen mee gaan denken over het optimale pad naar het doel.

De Managersrol


De Managersrol laat zich beschrijven door de volgende kenmerken:

• Taken worden uitgevoerd als ze aan iemand zijn toebedeeld en SMART zijn gemaakt. Mensen komen pas in actie als ze concrete taken krijgen;
• Taken zijn overzichtelijk te maken door ze onder te verdelen in deelstappen, elk met een eigen doorlooptijd;
• Actielijstjes en to do lijstjes houden het werk overzichtelijk;
• Verandering maakt het werk onplanbaar, omdat dan gekeken moet worden naar de effecten op de verschillende taken en deelstappen.

Jouw dominante Rol


Het leuke van de drie Rollen van Leiderschap is dat ze zo herkenbaar zijn. Omdat we het mensen dagelijks zien doen. Maar ze zijn ook herkenbaar omdat iedereen al deze drie Rollen in zich heeft. 
Iedereen kan alle Rollen van nature vervullen.

Misschien herken je het niet direct in je werk, bijvoorbeeld omdat je werk niet alle drie Rollen van je vraagt. Privé is het vaak eenvoudiger bij jezelf te herkennen, omdat we daar niet gebonden zijn aan functiebeschrijvingen. Als je bijvoorbeeld voor het eten moet zorgen moet je eerst bedenken wat je gaat eten, een moment waarop alles nog mogelijk is. Als je besluit zelf te koken bedenk je wat je wilt maken, tast je even bij de anderen af of ze er ook zin in hebben. Dan maak je een boodschappenlijstje, haalt alles in huis en zorgt dat het eten op een bepaald tijdstip klaar is en dat op dat moment de tafel gedekt is en je disgenoten ook beschikbaar zijn.

De eenvoudige herkenbaarheid van dit voorbeeld maakt het meteen duidelijk: ieder mens heeft het vermogen om alle Rollen van Leiderschap te vervullen. Maak je nooit eten, of eet je alleen, denk dan bijvoorbeeld aan het plannen en organiseren van een feestje. Doe je dat ook nooit, dan zou je het eens uit moeten proberen… het maakt het leven aangenaam en je kunt het nu doen in het kader van persoonlijke ontwikkeling.

Zoals gezegd: iedereen heeft alle Rollen in zich. Toch heeft iedereen ook een dominante Rol, een rol waarbij je je het meest thuis voelt, die van nature het meest bij je past. De rol waar je het eerst in schiet en waar je het meeste energie van krijgt. Het is de rol die je blij maakt. 
Je dominante Rol is ook de rol die door de andere rollen heen schijnt, als je in een niet dominante rol moet werken. Een dominante Ondernemersrol zal bij het koken, het voorbeeld dat ik hiervoor heb gekozen, snel afwijken van het recept en uit de losse pols iets veranderen aan de receptuur. Net zoals een dominante Managersrol voor het samenstellen van een diner eerder inspiratie op zal doen uit een kookboek, waar met succes al eerder uit gekookt is.

De Rollen van Leiderschap en het Organisatiespel

Inzicht in de Rollen van Leiderschap en je eigen dominante Rol kunnen je helpen beter te functioneren in je werk. Je kunt nu:

• Bewust werk zoeken, of een invulling van je werk zoeken, die past bij jouw dominante rol;
• Je eigen dominante Rol bewuster inzetten, omdat dat de manier is waarop je het meeste bij kunt dragen;
• Bewuster overschakelen naar een andere rol als dat meer past bij wat er op dat moment moet gebeuren. Dat bewustzijn helpt om de rol beter uit te voeren, maar geeft ook meer mogelijkheden en variaties die je kunt inzetten;
• Mensen om je heen zoeken die een andere dominante Rol hebben dan jij, om zo zeker te stellen dat de andere rollen ook hun bijdrage kunnen leveren. Zoals eerder gezegd: als niet alle drie de rollen betrokken zijn bij het proces zal er geen optimaal resultaat zijn.

Conclusie


Elk vraagstuk vraagt om het inzetten van de drie Rollenvan Leiderschap: de creatieve Ondernemersrol, de mogelijk makende Verbindersrol en de realiserende Managersrol. Iedereen heeft alle drie Rollen in zich, maar kent ook een natuurlijke voorkeur voor een Rol. Het is dus belangrijk te weten welke rol jou dominante Rol is en wat er op je werk van je wordt gevraagd.

Belangrijk is het om te beseffen dat alle Rollen van Leiderschap essentieel zijn voor het slagen van een bepaalde ontwikkeling:

• Zonder stip op de horizon geen koers om naar toe te werken;
• Zonder verbinding gaat iedereen zijn eigen weg en ontstaat er geen synergie of effect;
• Zonder controle en sturing wordt elke afleiding een reden waarom iets niet gerealiseerd gaat worden.

[alert type=”info” title=”Leestip: 7 tips voor dagelijkse innovatie. Innovatie is meer dan incidenteel succes, het technische vernuft van een enkeling of een extraatje van het bedrijf. Om een organisatie succesvol te houden.”] Lees het artikel.

De vraag die rest is: Wat is jouw dominante rol? Hoe gebruik je die in privé en werk situaties? En hoe zou je daar meer mee kunnen doen?

Auteur: De Nieuwe Haagsche School – Marischka Setz 

Mogelijk ook interessant

In het verlengde van de inhoud van de artikelen op onze website, biedt Utrecht Business de mogelijkheid op het onderwerp/vakgebied een opleiding te volgen. Hiertoe worden verschillende varianten aangeboden.