Moet je als CFO een knoop doorhakken over een belangrijke investering? Of als controller iets vinden van het declaratiegedrag van een afdeling? Doe eerst een sudokuutje, om te voorkomen dat je brein je in de luren legt.

Ons brein stuurt ons voortdurend allerlei kanten op, zonder dat we dat in de gaten hebben. Ook als we, bijvoorbeeld als controller of accountant, denken tot in de haarvaten rationeel te zijn. ‘De gemiddelde financiële professional ontkomt net zomin aan onbewuste neigingen als anderen’, zegt psycholoog Mischa Coster, gespecialiseerd in gedragsbeïnvloeding.

Irrationele besluiten

Analytisch. Consciëntieus. Systematisch. Bedachtzaam. Kwaliteiten die vaak toegeschreven worden aan financiële professionals. Ze kloppen ongetwijfeld, zegt Coster. Maar, zegt hij erbij, ‘de gemiddelde accountant of controller is net zo rationeel als de rest van de gemiddelde bevolking. Van onze alledaagse besluiten wordt ongeveer 95% irrationeel genomen. Beslissingen die we nemen terwijl we in gedachten al onze lunchpauze aan het invullen zijn, of denken aan een avondje met vrienden. Die beïnvloeden ons gedrag en verstoren de perceptie.’

Geld is een trigger

Geld is volgens Coster een trigger om het rationele brein aan het werk te zetten. ‘Als je de hele dag uitsluitend met geld bezig bent, zijn er veel van die triggers. Ik kan me voorstellen dat, als je met andermans geld werkt, je er iets alerter op bent om niet in onbewuste valkuilen te trappen. Dan worden misschien niet 95% van de beslissingen onbewust genomen, maar 93%.’

Stel: een CFO moet een knoop doorhakken over een grote investering. Hij kent de prijs, de economische omstandigheden, het concurrentievoordeel, de productiviteitsverhoging die de machine kan opleveren, evenals de terugverdientijd. Dan nog zijn er factoren die zijn beeld vertekenen, zegt Coster. Anchoring bijvoorbeeld, een mechanisme dat ons schattingen laat maken gebaseerd op houvasten die niks te maken hebben met het vraagstuk. ‘Als jij net een hoog getal hebt gezien en in een soort hoge getallenmodus zit, en vervolgens ergens een inschatting over moet maken, zal die hoger uitvallen dan wanneer je net een lager getal hebt gezien.’ In het geval van de genoemde investering zal een CFO die in de hoge getallenmodus staat, er eerder toe neigen zijn zegen te geven aan de aanschaf. Heeft hij net voor € 3,30 een broodje gegeten in de bedrijfskantine en staat hij in de lage getallenmodus, en zal hij voorzichtiger zijn.

Verlies niet pakken

Een ander fenomeen dat Coster noemt, is de sunk cost bias. ‘Bij de beoordeling van nieuwe investeringen zijn we geneigd om al gedane investeringen op datzelfde domein niet voor niets te laten zijn. Rationeel kunnen we in de businesscase goed afwegen dat de investering die we de afgelopen drie jaar hebben gedaan niet rendeert, maar als die investering maar groot genoeg is, zullen we minder geneigd zijn ons verlies te willen pakken. Liever zullen we nog een poosje doorgaan met die machine of dat softwaresysteem, terwijl dat vanuit financieel oogpunt niet de beste beslissing is. Toegeven dat die € 2,5 miljoen of een deel daarvan weggegooid geld is geweest, is moeilijk. Verliesaversie is een basale en sterke menselijke neiging.’

En verder zit ons vaak onze behoefte aan bevestiging in de weg, de conformation bias, in psychologentaal. Coster: ‘We zijn altijd op zoek naar informatie die overeenkomt met hoe wij de wereld zien. Naar die machine van € 50.000 euro gaan we natuurlijk wel onderzoek doen, of we laten door een adviseur een rapport maken over de voors en tegens. Als wij al positief ten opzichte van die investering staan, zullen we in zo’n rapport eerder waarde hechten aan informatie die onderstreept dat het een goede investering is. De negatieve aspecten schuiven we liever aan de kant, omdat die minder passen in het plaatje dat in ons hoofd is gevormd.’

[alert type=”info” title=”Wilt u weten welke finance opleiding bij u past?”] Klik hier en u weet het direct

Neutrale stand

Wat kan de CFO doen om weer in de neutrale stand te komen en zich niet in de luren te laten leggen door eigen verborgen neigingen? ‘Bewustwording is een goede eerste stap. Voor je een belangrijke beslissing moet nemen kun je het best iets doen dat grote cognitieve kracht vereist. In het geval van een financiële beslissing dus liever geen moeilijke rekensom, want dan gaat misschien anchoring je parten spelen. Maar met een puzzeltje of een sudoku kun je je brein een kleine reset geven. Jezelf even losmaken uit de situatie kan ook helpen. En je dan afvragen of de informatie die je hebt gekregen echt bijdraagt aan een betere beslissing. Je activeert dan expres je rationele brein om het irrationele denken even te blokkeren. Als je daarna merkt dat je dan toch diezelfde beslissing neemt als je daarvoor zou hebben gedaan is dat prima. Je kunt niet overal wantrouwend tegenover staan, want dan draai je jezelf helemaal gek.’

Bron: inspireertbeterondernemen.nl

Mogelijk ook interessant

In het verlengde van de inhoud van de artikelen op onze website, biedt Utrecht Business de mogelijkheid op het onderwerp/vakgebied een opleiding te volgen. Hiertoe worden verschillende varianten aangeboden.